წყაროები სოკრატეზე

სოკრატეს დახასიათება ისტორიული გაურკვევლობის ნათელი ილუსტრაციაა. თუ სოკრატეს ოდესმე ერთი სიტყვა მაინც დაუწერია, ჩვენამდე მას არ მოუღწევია. მაშასადამე, სოკრატეზე თანამედროვე წარმოდგენა მთლიანად ისეთ მეორად წყაროებს ეყრდნობა, როგორიცაა პლატონის, არისტოტელეს, არისტოფანესა და ქსენოფონტის ნაშრომები. არისტოფანე ცნობილი იყო, როგორც სატირიკოსი, და ამგვარად სოკრატეს მისეული დახასიათება გაზვიადებული, გადაჭარბებული ან სრულიად ფალსიფიცირებული შეიძლება იყოს.

ნაწილობრივი მინიშნებები ასევე არსებობს სოკრატეს თანამედროვეთაგან. ჯანანტონი, მის მონუმენტურ ნაშრომში „სოკრატე და სოკრატესეული რელიქვიები“ („Socratis et Socraticorum Reliquiae“) აგროვებს სოკრატეზე არსებული ყველა დოკუმენტის ფრაგმენტსაც კი. ის იშველიებს მწერლებს ესქინეს სოკრატიკუსს, ანტისთენეს და სხვა დანარჩენებს რომლებიც პირადად იცნობდნენ სოკრატეს. პლატონი, ბერძნული ტრადიციებიდან გამომდინარე, როგორც ჩანს, საკუთარ იდეებს, თეორიებსა და შესაძლოა პიროვნულ თვისებებსაც კი თავის მენტორს მიაწერდა. ასეთი მიდგომიდან გამომდინარე პრობლემების გამო, ინფორმაცია სოკრატეზე უნდა მივიჩნიოთ, როგორც სავარაუდო, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში, როგორც სარწმუნო.

ანტიკურ წყაროებზე დაყრდნობით, სოკრატეს მამა, სოფრონისკუსი, მოქანდაკე იყო, დედას ფენარეტი ერქვა. ჰყავდა მეუღლე, ქსანთიპე, ვისგანაც სამი ვაჟი ეყოლა. იმ დროის არსებული კულტურული რეალიების გათვალისწინებით ქსანთიპე კაპას, მძიმე ხასიათის მქონე ქალად მოიაზრებოდა. სოკრატე თავადაც აღნიშნავდა, რომ ქსანთიპესთან თანაცხოვრების წყალობით ის ნებისმიერი ხასიათის ადამიანთან შეძლებდა შეგუებას, ადარებს რა ამ თვისებას ველური ცხენების გამხედნის მოთმინებას. ამავე წყაროებიდან გამომდინარე, სოკრატეს შეხება ჰქონია სამხედრო მოქმედებებთან პოტიდეასთან, დელიუმსა და ამფიპოლისის ბრძოლებში. ერთგან მას დაჭრილი მეგობარი ალკიბიადე სიკვდილს გადაურჩენია. თუმცა სოკრატეს საბრძოლო მამაცობისთვის მინიჭებულ ჯილდოებსა და წოდებებზე უარი განუცხადებია, გამოუვლენია ხასიათის სიმტკიცე, რასაც მოწმობს ის ფაქტი, რომ მას ზამთარში ფეხშიშველს და ლაბადის გარეშე უვლია.

უცნობია, თუ რით ირჩენდა თავს სოკრატე ცხოვრებაში. ის არ მუშაობდა; ქსენოფონტის „ნადიმში“ სოკრატე ხაზგასმით აცხადებს, რომ იგი საკუთარ ბედს ფილოსოფიას უკავშირებს, და, რომ მისი აზრით, ფილოსოფია უმნიშვნელოვანესი ხელოვნება ან პროფესიაა. ძნელად სავარაუდოა, რომ მას ოჯახისგან რაიმე ქონება დარჩენოდა, ვინაიდან მამამისი ღარიბი მოქანდაკე-ხელოსანი იყო. პლატონის ჩანაწერებით, სოკრატე სწავლებისთვის ფულს არ იღებდა; თუმცა, ქსენოფონტის „ნადიმში“ ასევე ნახსენებია, რომ სოკრატეს მოსწავლეებისგან გასამრჯელო მიუღია, ხოლო არისტოფანე აღნიშნავს, რომ სოკრატეს სოფისტიკის საკუთარი სკოლა ჰქონდა. ასევე შესაძლოა, რომ სოკრატე მისი მოწყალე, გავლენიანი და მდიდარი მეგობრების ხარჯზე არსებობდა.

განაჩენი და სიკვდილი

სოკრატეს ცხოვრება მოუწია ათენის პოლისის განვითარების უმაღლესი მწვერვალიდან დაღმასვლამდე გარდამავალ პერიოდში, სპარტანელთა და მათ მოკავშირეთა მიერ პელოპონესის ომში ათენელთა დამარცხების შემდგომ. ამ პერიოდში, როცა ათენი ცდილობდა სამარცხვინო დამარცხების შემდგომ ძალების აღდგენას, ათენის არეოპაგს სამმა წამყვანმა სახალხო ფიგურამ მიმართა, რათა სოკრატე ურწმუნოებისა და ათენის ახალგაზრდობის ღმერთთა მოძულე იდეებით გარყვნისთვის გაესამართლებინათ. ძველი ბერძნების წარმოდგენით თითოეულ პოლისს ჰყავდა მფარველი ღვთაება. საყოველთაოდ მიჩნეულ იქნა, რომ ათენის პელოპონესის ომში დამარცხებით ათენა, ათენის მფარველი ქალღმერთი, მის მოქალაქეებს ურწმუნოებისთვის სჯიდა. სოკრატეს მსოფლხედველობა ღმერთთა განკითხვად მიიჩნეოდა, და არსებული პოლიტიკური სიტუაციის ფონზე ეს არასასურველი იყო. მოქალაქეთა აზრით ათენს არ სჭირდებოდა ათენასგან უფრო დიდი სასჯელი ერთი ადამიანი გამო, რომელიც მისა თუ სხვა ღმერთების განკითხვას ბედავდა. თუმცა პლატონის აპოლოგიაში სოკრატე დაჟინებით უარყობს ამგვარ ბრალდებას. სასამართლო პროცესზე სოკრატე წაყენებული ბრალდებებით დამნაშავედ სცნეს და სიკვდილით დასჯის განაჩენი გამოუტანეს.

აღსანიშნავია, რომ ციხეში ყოფნისას სოკრატეს გაქცევის ყველა შესაძლებლობა ჰქონდა, ვინაიდან მის თანამოაზრეებს მცველების მოქრთამვა შეეძლოთ. გაქცევისას სოკრატეს ადვილად შეეძლო სხვა ქალაქისთვის შეეფარებინა თავი. თუმცა, კრიტოსთან დიალოგში, სოკრატე ხელმძღვანელობს რა კანონის უზენაესობის იდეით, ამბობს რომ მისი ციხიდან გაქცევის შემთხვევაში იგი შექმნის კანონის დარღვევის პრეცედენტს, რომლითაც შეეძლებათ ხელმძღვანელობა პოლისის სხვა მოქალაქეებს. ციხიდან გაუქცევლობით სოკრატემ დაიცვა და თვალნათლივ აჩვენა ყველას კანონის უზენაესობის იდეა.

პლატონის აპოლოგიაში მოყვანილ სოკრატეს დაცვის სიტყვაში, სოკრატეს მიერ ათენელთა თავის მობეზრება იმით დაიწყო, როცა მისმა მეგობარმა ხერფონმა დელფოს სამისნოს ორაკულს ჰკითხა თუ სოკრატეზე ჭკვიანი ვინმე არსებობდა; რაზეც ორაკულმა უარყოფითი პასუხი გასცა. სოკრატეს აზრით ორაკულის სიტყვები ორაზროვანი იყო და ოკრატეზე უფრო ჭკვიანი ადამიანის პოვნას ისახავდა მიზნად. ათენის მოქალაქეებს იგი ცხოვრების ავ-კარგიანობაზე მათი ცოდნის შესახებ ეკითხებოდა. აღმოაჩინა რა, რომ საპირისპიროს რწმენის მიუხედავად მათ არაფერი იცოდნენ, სოკრატემ დაასკვნა, რომ ის სხვებზე უფრო ჭკვიანი მხოლოდ იმიტომ იყო, რომ საკუთარი უმეცრება გათვითცნობიერებული ჰქონდა. სხვათა წარმოდგენა საკუთარ ცოდნაზე კი მცდარი იყო.

სოკრატეს მეთოდი

ასავლეთის ფილოსოფიურ აზროვნებაში სოკრატეს უმნიშვნელოვანესი შენატანი გამოკითხვის მისეული დიალოგიკური მეთოდია, ცნობილი, როგორც სოკრატესეული მეთოდი, რომელსაც იგი იყენებდა ისეთი მთავარი მორალური კონცეფციების შეფასებისას, როგორიცაა „კარგი“ და „სამართალი“, ცნებები, რომელიც ხშირად გამოიყენება რაიმე ნამდვილი განსაზღვრების გარეშე. მეთოდი პირველად აღწერილი იყო პლატონის მიერ „სოკრატესეულ დიალოგებში“. ამის გამო, სოკრატეს მიიჩნევენ პოლიტიკური ფილოსოფიისა და ეთიკის, ანუ მორალური ფილოსოფიის მამად, უფრო მეტიც, საერთოდ დასავლური ფილოსოფიის მთავარი თემების ფუძემდებლად.

ამ მეთოდით, შეკითხვათა სერია დაისმის, რათა გაირკვეს ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის ქვეცნობიერი რწმენები და მათი ცოდნის ხარისხი. სოკრატესეული მეთოდი ჰიპოთეტური გამორიცხვის ნეგატიური მეთოდია, სადაც უკეთესი ჰიპოთეზები ჩნდება კონფლიქტური ჰიპოტეზების მუდმივი გამოვლენითა და გამორიცხვით. მისი მიზანია აიძულოს ადამიანი შეაფასოს საკუთარი შეხედულებები და მათი საფუძვლიანობა

ფილოსოფიური შეხედულებები

სოკრატეს ფილოსოფიური შეხედულებების აღწერა საკმაოდ რთული საქმეა. ვინაიდან მას თავად არაფერი დაუწერია, ძირითადი დასაყრდნობი ქსენოფონტისა და პლატონის ხშირად ურთიერთგამომრიცხავი აღწერებია. დებატები თემაზე, სინამდვილეში სოკრატეს მოსაზრებანი პლატონს ეკუთვნის თუ არა, დღემდე აქტუალურია, და ამის კონკრეტული დამასაბუთებელი წყარო არ არსებობს. ზოგიერთი მიიჩნევს, რომ სოკრატეს საერთოდ არ გააჩნდა რაიმე გარკვეული შეხედულება ან რწმენა და მისი მიზანი მხოლოდ შეფასება იყო. „რესპუბლიკაში“ მოყვანილი ტევადი თეორიები მიჩნეულია თავად პლატონის მოსაზრებებად. სხვანი ამტკიცებენ, რომ სოკრატეს სინამდვილეში გააჩნდა საკუთარი პოზიცია, თუმცა ძნელია მასსა და პლატონს შორის საზღვრის გავლება, ვინაიდან თვით პლატონის დრამატული წერის სტილის ინტერპრეტაციაც კი თითქმის შეუძლებელია. მაშასადამე, ეს ფაქტი მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ სოკრატესეული ნააზრევის ინტერპრეტაციის მცდელობისას.

„დიალოგებიდან“ შეიძლება დავასკვნათ, რომ სოკრატეს მხოლოდ ორი მასწავლებელი ჰყოლია: პროდიკუსი, გრამატიკოსი, და დიოტიმა, ქალი მანტინეადან, რომელმაც მას ეროსის, ანუ სიყვარულის შესახებ ასწავლა. მისი ცოდნა სხვა თანამედროვე მოაზროვნეთა შესახებ, მაგ. პარმენიდე და ანაქსაგორა, ნათელია რამდენიმე დიალოგიდან და ისტორიული წყაროები ხშირად მათაც მოიხსენებენ, როგორც სოკრატეს მასწავლებლებს. თავად აპოლონიც შეიძლება მივიჩნიოთ მის მაწავლებლად, ვინაიდან, როგორც თავად ამტკიცებდა (პლატონის აპოლოგია) გამუდმებული საუბრის ჩვევა მისი ღვთისმორჩილების გამოხატულება იყო.

ცოდნა

სოკრატეს მიაკუთვნებენ გამოთქმას, რომ მისი ცოდნა საკუთარი უმეცრების აღიარებით შემოიფაგლება. მისი მრწამსით, ცუდისქნა უმეცრების შედეგი იყო და ცუდისმქნელებს უკეთესი ცოდნა არ გააჩნდათ. ერთი რამ, რის ცოდნასაც სოკრატე ხშირად ხაზს უსვამდა იყო „სიყვარულის ხელოვნება“, რომელსაც ის უკავშირებდა „ცოდნის სიყვარულს“, ანუ ფილოსოფიას. მისი თქმით, ის მცოდნე კი არ იყო, არამედ მხოლოდ ესმოდა გზა, რომელიც ცოდნის მოყვარულს უნდა გაევლო მის მისაღებად. ამასთან საკამათოა, სჯეროდა თუ არა სოკრატეს, რომ ადამიანებს (ღმერთებისგან განსხვავებით) შესწევდათ უნარი, მცოდნეები გამხდარიყვნენ. მეორეს მხრივ, მან მკვეთრი ზღვარი გაავლო ადამიანურ უმეცრებასა და იდეალურ ცოდნას შორის. „სიმპოზიუმსა“ და „რესპუბლიკა“-ში აღწერილია ცოდნამდე მისვლის მისეული მეთოდიკა.

მორალი

სოკრატეს სწამდა, რომ ადამიანთა ცხოვრების საუკეთესო გზა თვით-განვითარებაზე ყურადღების გამახვილება იყო და არა მატერიალურ კეთილდღეობაზე ზრუნვა. ის მოუწოდებდა სხვებს კონცენტრაცია მეგობრეობასა და კომუნაზე მოეხდინათ, ვინაიდან მისი აზრით ეს იყო საუკეთესო საშუალება საერთო ეროვნული შეგრეძნების განვითარებისთვის. მისი მოქმედებაც ამის დასტურია: სოკრატემ მიიღო სასიკვდილო განაჩენი, მაშინ როცა ყველა მიიჩნევდა, რომ ის უბრალოდ დასტოვებდა ათენს; სოკრატეს მიაჩნდა, რომ მას არ შეეძლო კომუნის ნების წინააღმდეგ გაქცეულიყო; ასევე, მისი რეპუტაცია სამხედრო მამაცობისთვის შეუფასებელი დარჩა.

პოლიტიკა

როგორც ხშირად მიიჩნევენ სოკრატეს სწამდა, რომ „იდეალები ეკუთვნის სამყაროს, რომლის გაგება მხოლოდ მცოდნე ადამიანს შეუზლია“, რაც იმას ნიშნავს, რომ მხოლოდ ფილოსოფოსი შეიძლება იყოს ადამიანი, რომელსაც მართვის მორალური უფლება აქვს. პლატონის თანახმად, სოკრატე საკმაოდ პირდაპირი იყო მმართველობის შესახებ საკუთარ მოსაზრებებში. ის ღიად ეწინააღმდეგებოდა დემოკრატიას, რომელიც მის ცხოვრებაში ათენს მართავდა. უფრო მეტიც, სოკრატე ეწინააღმდეგებოდა მმართველობის ნებისმიერ ფორმას, რომელიც არ შეესაბამებოდა ფილოსოფოსთა მიერ მართული წმინდა რესპუბლიკის მისეულ იდეალს. სოკრატეს ცხოვრების ბოლო წლებში ათენი გამუდმებული მწვავე პოლიტიკური დებატების ქვეშ იმყოფებოდა. შედეგად დემოკრატია გადაგდებულ იქნა ოცდაათი ტირანით ცნობილი ხუნტის მიერ, პლატონის ნათესავის, კრიტიასის მეთაურობით, რომელიც ასევე სოკრატეს სტუდენტი იყო. ტირანები ქალაქს ერთი წლის განმავლობაში მართავდნენ, რის შემდეგაც ათენის დმოკრატია აღდგენილ იქნა, ტირანთა ქმედებებისთვის კი ამნისტია გამოცხადდა.

ზემოთ მოყვანილ არგუმენტს ბევრი უარჰყოფს. მოცემული თემა, თუ რა სწამდა სინამდვილეში სოკრატეს, უდიდესი ფილოსოფიური დებატების საგანია. ყველაზე ძლიერი არგუმენტი იმის დასამტკიცებლად, რომ სოკრატეს ფილოსოფოს მეფეთა იდეის არ სწამდა მისი პოლიტიკური პროცესებისგან სრული გამიჯვნა იყო. ის ხშირად ახსენებდა, რომ მას არ შეეძლო ერჩია ხალხისთვის როგორ უნდა ეცხოვრათ, მაშინ როცა თავად არ იყო გარკვეული ამაში. ფილოსოფოსი მისი აზრით ცოდნის მოყვარულია, და არა თვით მცოდნე.

მისტიციზმი

პლატონის დიალოგების კითხვისას, სოკრატე ხშირად ეხება მისტიურ მხარეს რეინკარნაციისა და მისტიური რელიგიების განხილვით; თუმცა, მიიჩნევენ, რომ ეს უფრო პლატონის მოსაზრებებია. მიუხედავად ამისა, ვინაიდან დარწმუნებული არა ვართ პლატონისა და სოკრატეს მსოფლმხეველობათა განსხვავებაში, ზემოთ ხსენებულის უარყოფა შეუძლებელია. ამასთან, არსებობს პარალელები ქსენოფონტის ნაშრომებშიც. ფილოსოფიური გზის მწვერვალზე, როგორც პლატონის სიმპოზიუმსა და რესპუბლიკაშია განხილული, მავანი აღწევს „სილამაზის ზღვას“ ანუ „კარგი“-ს ადგილსამყოფელს, განიცდის რა მისტიურ შთაგონებას; მხოლოდ მაშინ შეუძლია მას გახდეს მცოდნე.

ამ განხილვის უდაოდ ყველაზე საინტერესო მხარეა სოკრატეს დამოკიდებულება „დემონზე“, როგორც მას ბერძნები უწოდებდნენ, ანუ ხმაზე, რომელიც მხოლოდ სოკრატეს ესაუბრებოდა ყოველთვის, როცა სოკრატე შეცდომის დაშვებას აპირებდა. სწორედ ეს დემონი იყო, რომელმაც სოკრატე პოლიტიკაში შესვლისგან იხსნა. ფედრუსის მიხედვით, სოკრატე მას ღვთიურ სიგიჟედ თვლიდა, ანუ სულიერი ავადმყოფობის ფორმად, რომელიც გვაძლევს პოეზიას, მისტიციზმს, სიყვარულს და თვით ფილოსოფიასაც. ალტერნატიულად, დემონი შეიძლება განისაზღვროს, როგორც ინტუიცია; თუმცა ბერძნული სიტყვა აშკარად მიუთითებს სულზე ან არსებაზე, რომელსაც შეიძლება მფარველი ანგელოზი ვუწოდოთ, და როგორც ჩანს სოკრატე ამ დემონს პერსონალურ თვისებებსა და ხმას ანიჭებდა.

ჯონ სტუარტ მილი

                       diskusiis Tavisufleba   

   jon stiuart mili Tavis naSromSi ,,Tavisuflebis Sesaxeb” azrisa da diskusiis Tavisuflebaze saubrobs da metad humanur ideas atarebs da ambobs, rom ,,erTi adamianis garda mTeli kacobrioba erTi azris rom yofiliyo, da mxolod am erT adamians hqonoda sapirispiro azri, ufro gamarTlebuli ar iqneboda kacobriobis mier am erTi adamianis gaCumeba, vidre am erTi adamianis mier, Tuki mas amis Zala eqnebboda, mteli kacobriobis gaCumeba”.

   gansakuTrebiT mniSvnelovania milis Sexedulebebi diskusiis Tavisuflebaze. Mman Camoayaliba ramdenime mosazreba, romelTa sisworeSic darwmunebuli iyo. magaliTad: Sexeduleba, romlis CaxSobasac ZaliT cdiloben, SeiZleba WeSmariti iyos; devna is gansacdelia, romelsac WeSmaritebam unda gauZlos da a.S. da maT sisworeSi dResdReobiT ukve ara marto avtori, aramed sxva danarCenic darwmunda.

   milisTvis mTavari iyo sxvaTa azris pativiscema da nebismieri adamianis mosazrebis dafaseba, amitomac miiCnia aucileblad diskusiis Tavisuflebaze laparaki.

   jon stiuart mili Tvlida, rom yovelgvari Sexedulebis gamoxatva nebadarTuli unda yofiliyo zrdilobiani, samarTliani da patiosani paeqrobis SemTxvevaSi. avtorisTvis miugebeli iyo yovelgvari Seuracyofa, laZRva, sarkazmi da araeTikuri saqcieli.

   mili sakmaod Seuvalia, rodesac saqme samarTlianobas exeba da swored amitomaa mis mosazrebebSi gamokveTili avtoris pozicia da sakiTxisadmi damokidebuleba.

  Tavis naSroms mili erTgvari swavlebiT asrulebs, romelSic diskusiis principebs gvacnobs. ,,unda gaikicxos yoveli adamini, romel mxarezec ar unda idges, Tu misi dacvis xerxSi Tavs iCens miukerZoeblobis nakleboba, gaboroteba, fanatizmi an Seuwynarebloba. magram ar unda vifiqroT, rom es mankierebebi modis poziciidan, romelzec dgas adamiani, Tundac is Cveni poziciis sapirispiro iyos. damsaxurebuli pativiscema unda mivagoT yvelas, ra Sexedulebasac ar unda iziarebdes is, visac hyofnis simSvide imisTvis, rom dainaxos da patiosneba imisTvis, rom Camoayalbos, Tu ras warmoadgenen misi oponentebi da maTi realuri Sexedulebebi, ar gaazviados araferi maTi diskreditaciis mizniT, ar dafaros araferi, rac maT sasargeblod metyvelebs an SeiZleba metyvelebdes. es aris sajaro diskusiis namdvili morali”- wers igi.

  

  

     

კლოდ ლევი სტროსი

rasa da kultura     

 ra aspeqtitac ar unda ganixilo arafers SeuZlia daamtkicos, romelime rasis upiratesoba meoresTan SedarebiT.yvela rasas sakuTari wvlili aqvs Setanili kacobriobis ganviTarebaSi.rasistuli doqtrina kidev erTxel da mravalgzis unda uarvyoT.Tu vsaubrobT rasebis mier civilizaciaSi Setanil wvlilze, aqcenti unda gavakeTot geografiul, istoriul da sociialur garemoebebze da ara gansxvavebul niWze,romlsac ganapirobebs Savebis,yviTlebis, an TeTrebis anatomiuri Tu fsiqologiuri agebuleba.

    

 klod levi strosi Tavis naSromSi aqtiurad upirispirdeba rasistul doqtrinas. samyaroSi sul sami rasa arsebobs,xolo civilizaciebi uamravi iyo,aris da iqneba.igi ar vitardeba erTferovan reJimSi da arc erTi romelime rasis mier. igi viTardeba socialurad mravalferovani formiT,gansxvavebuli esTetikiTa da inteleqtiT.

    

 adamianebSi dReisaTvis yvelaze didi miRweva humanurobaa, aqedan gamomdinare aravin aRiarebs imas, rom TeTrkanianebis mier Savkanianebis Camotoveba ukve aTaswleulebs iTvlis. am mosazrebas xazs usvams klod levi strosic, Tumca unda gaviTvaliswinoT ramodenime faqtori,magaliTad Savkaniani mosaxleoba Tavdapirvelad mxolod afrikis kontinentze cxovrobda da es kontinenti danarCeni samyarosgan erTgvarad mowyvetili iyo (Tu ar CavTvliT egviptes). aqedan gamomdinare SeuZlebelia maT civilizaciaSi didi Zvrebi SeetanaT,ufro metic maT me-19 saukunis bolomde mavrebs uwodebdnen da ar iRebdnen rogorc sazogadoebis srulfasovan wevrebs. ar aris mniSvnelovani Tu vin gamoigona romelime danadgari,mTavaria vin ganaviTara igi da vin mouZebna optimaluri gamoyeneba. dRevandelobaSi uamravi Savkaniani mecnieri da warmatebuli adamiania,romlebic udides civilizaciebs marTaven,xolo istoriaSi myarad fexgadgmul rasistul doqtrinas uaryofen ara mxolod sityviT aramed saqmiTac. amtkiceben rom maTi mciredi wvlili adreuli sazogadoebebis ganviTarebaSi geografiuli da socialuri garmoebebiTaa gamowveuli da ara maTi sxvebzee naklebi gonebrivi SesaZleblobebiT.

    

 arsebobs mosazreba, rom civilizacia kulturis damangrevelia. zangebs Cemi azriT, yvelaze didi kultura aqvT, magaliTad moviyvan zangur folklores,romelic arafriT camouvardeba, Tundac Cvensas. unda vaRiaroT , rom maT mier SenarCuneba uZvelesi kulturisa civilizaciebTan siSoriTaa ganpirobebuli, eski ufro metad dasafasebelia, vidre imaze xazgasma,rom es droSi da sivrceSi CamorCenilobaa.

ფრიდრიხ ოგიუსტ ფონ ჰაიეკი

      

  socializmis sxvadasxva saxeebis damyarebis Sedegebi

  ,,avstriuli ekonomikuri skolis” uTvalsaCinoesi wamomadgenlis, politikuri filosofosisa da uiristis fridrix ogiust fon haiekis naSromebis mixedviT, Tavisuflad SeiZleba totalitarizmze, socializmsa da Zalauflebaze msjeloba.

  haiekis mixedviT, totalitarizmi uzneobasa da Zalmomreobas efuZneba, ,,momxibvleli” propagandiT adamianebs WaobSi iTrevs, zombebad aqcevs da cru, utopiuti koleqtivisturi ideebis samsaxurSi ayenebs. sinamdvileSi, ki adamianis warmatebis arsi misi TviTmyofadobisa da moqmedebis gaTavisuflebaSi Zevs da ara koleqtivisadmi morCilebasa da msxverplTSewirvaSi.

  socializmi, rogorc mTliani struqtura, rTuli samarTavia. arsebobs saxelmwifoSi misi damyarebis mravali saSualeba. Znelia imis Tqma, Tu romeli ufro ,,mosaxerxebelia”, Tumca unda aRiniSnos, rom es ufro individualurad ganisaZRvreba, vidre zogadad.

  saerTod, nebismieri saxis diqtaturis Sedegi, haiekis azriT, yvelaze savalaloa. diqtatura xom Zaladobis yvelaze farTo da metad gavrcelebuli xerxia. zogierT saxelmwifoSi ,,dagegmvas” iyeneben socializmis dasamyareblad. rogorc haieki aRniSnavs, Tavidan es saSualebas gvaZlevs arCevanis SesaZlebloba gaviumjobesoT, magram sabolood yovelive amas aucileblad mivyavarT savalalo Sedegamde da es ,,dagegmva” mainc sawinaaRmdego mimarTulebiT imoqmedebs.

  da bolos, haieki, ise rogorc es udides filosofossa da moazrovnes Seefereba, xazgasmiT aRniSavs, rom ,,Tavisufali adamianebis samyaros Seqmnis mcdelobis mTavari saxelmZRvanelo principi unda iyos: erTaderTi progresuli politika –pirovnuli Tavisuflebis politika”.  Sesabamisad, saxelmwifo unda iswrafvodes Tanasworobisaken da ara romelime mmarTvelobis formis gabatonebisaken.

ჯონ დიუი

                     ganaTlebis ganviTareba

   ganaTlebis ganviTarebam Seqnma azrovneba, azrovnebam – civilizacia. saukuneTa manZilze mudam ase iyo. iq, sadac arsebobs didi civilizacia, sazogadoeba iRebda specifikur, Tumca karg ganaTlebas. magaliTad SegviZlia moviyvanoT Zveli Sumeruli civilizacia, sadac Sumerebi im droisTvis karg ganaTlebas iRebdnen da Seqmnes kidec lursmnuli damwerloba. egvipteli qurumebis ganaTlebaze legendebi dadis. isini icnobdnen im droisTvis Zalian amoucnob faqtebs. iseTebs, rogoricaa varskvlavTa ganlageba, Rrmad flobdnen maTematikur mecnierebebsa da sxva.

   sxvadasxva civilizaciebs ganviTarebis meTodic sxvadasxva hqondaT. istorikosebi ganasxvavebdnen spartanul da berZnul ganaTlebis meTodebs. spartanuli meTodi simkacresa da moTxovnaze, despotizmze iyo agebuli. xolo berZnuli meTodi ufro swavleba iyo vidre swavla. igi magaliTaebze da humanur mopyrobaze iyo damyarebuli aRsazrdelebis mimarT.

   ganaTlebis ganviTarebas da zogadad, misi efeqrturobas ikvlevda jon diui Tavis naSromebSi. igi saintereso hopoTezebs ayalibebs ganaTlebis Zveli da axali meTodebis erTmaneTTan SejerebiT. avtori ambobs: ,,swavlis procesi SeiZleba SevadaroT zrdas, rogorc uwyvet Tanmimdevrul process”. masve ekuTvnis sityvebi: ,,mxolod ,,zrda” sakmarisi ar aris. unda vakontroloT zrdis mimarTulebac”.

   Mminda am frazebis Cemeuli interpretaciaiT erT mniSvnelovan sakiTxs SevexoT da diuis ,,swavlis procesi” davukavSiro ganaTlebis ganviTarebas. CemTvis raRacis Secvla mis ganviTarebaze  zrunvas ar niSnavs. saukuneTa manZilze cvlidnen ganaTlebis stils da iq da mxolod iq rCeboda ganaTleba stabiluri, sadac tradiciul meTodebs misdevdnen. ivane javaxiSvili Tavis narkvevebSi iyalTos akademiis meTormete saukunis swavlis meTodebze wers: Zveli wesiT iswavleboda filosofia da bunebismetyveleba. Zveli wesi CemTvis yvelaze sayuradRebo sityvaTa wyvilia. miuxedavad imisa, rom iyalToSi im droisaTvis erT-erT saukeTeso ganaTlebas iRebdnen msoflioSi, iq iyo tradiciuli swavlebis meTodi da albaT, arc aravin cdilobda mis Secvlas.

   Cemi azriT, ganaTlebis ganviTareba dakavSirebulia teqnikis masiur ganviTarebasTan, kerZod XVIII-XIX saukunisdan dawyebul msoflio procesebTan. roca adamianisTvis sazRvrebi faqtobrivad waiSala, ganviTarda cnobiereba da Tu imdroindel britanul gamoTqmas davemowmebiT: ,,Tvalma wyali dalia”. saWiro gaxda axali mecnierebebis swavleba da maTTvis SemuSavda axali meTodebi.

    ar unda dagvaviwydes ganmanaTleblebi (gansakuTrebiT Jan Jak ruso), romlebic qadagebdnen humanurobas da maTma naSromebma Secvala damokidebuleba aRmzrdelebis mimarT. saswavlo procesSi dainerga meti sirbile da ara codnaze, aramed azrovnebis ganviTarebaze moxda orientireba dasavleT evropaSi wamoWrili es midgoma CvenSi sabWoTa disciplinam daasamara. yovelive humanuri, azrovnebaze orientirebuli, cnobierebis ganviTarebiT CaaxSo da cdilobda, daenerga teqstebze orientacia.

   minimumamde dayvanili Tavisufali azrovneba gamoixata sabWoTa ideologiiT gazrdil zombirebul pirovnebebsa da sazogadoebis nacvlad brbod CamomavlobaSi. sabWoTa epoqam Tavisi dro moWama, Tumca saqarTveloSi momdevno 10welic ar Secvlila araferi.

   Cven varT is Taoba, romelmac sakuTar Tavze gamoscada reformebis bumi. mecxre klasamde Cven swavlebis tradiciuli meTodi gvqonda anu teqstis codnaze orientirebuli, Sefasebac maRali iyo bejiTi moswavleebis mimarT, romelTa ricxvSi me naklebad Sevdiodi. reformis gatarebis Semdeg, rodesac dainerga interaqtiuli teriningis tipis swavleba. moswavleTa mxridan meti CarTuloba, vidre maswvaleblis mxridan, vfiqrob, moswavleebSi azrovneba ganvitarda dam is xarjze Semcirda faqtobrivi coda konkretul sakiTxze moswavleebi ufro mets xvdebodnen, vidre hqondaT mocemuli saxelmZRvaneloSi. CemTvis metad mniSvnelovania Tanamedrove tipis swavleba, ragdan vTvli, rom CarTuloba da aqtiuroba ufro metad aviTarebs adamianis inteleqts, vidre teqstebis dazuTxva da Tundac moyola. Cemi azriT, skolebSi rom yofiliyo teqstis codnaze orientirebuli swavleba, albaT iseTi maRali SefasebebiT ver davamTavrebdi skolas, riTac davamTavre. sabolood, ras mogvitans es Tamanedrove sistema aravin icis, Tumca faqtia, rom yoveli momdevno Taoba meti azrovnebita da naklebi faqtobrivi codniT gamoirCeva. ganaTlebis ganviTareba ki grZeldeba da isev diuis moviSvelieb :,,unda davakonkretoT mimarTulebac”.

 

ჟან რიშარ ბლოკი

ადამიანის როლი ისტორიაში

 ბლოკი ებრაული წარმოშობის ფრანგი ისტორიკოსია. იგი გვესაუბრება ისტორიაზე არა მხოლოდ როგორც საგანზე, არამედ კაცობიობის ცოდნის წყაროზე. ავტორი გამოყოფს რამოდენიმე ასპექტს , რის გამოც ისტორია არ არის წარსულის მეცნიერება. იგი თვლის, რომ პიროვნებები რომლებიც იყვნენ ისტორიაში არიან არა მხოლოდ მისი ნაწილი, არამედ ტანამედროვეობაზე უდიდესი ზემომქმედებლები. მინდა მოვიყვანო რამდენიმე მაგალითი, თუ როგორ მოახდიენს პიროვნებებმა ზემოქმედება ისტორიაზე. გავიხსენებ ალექსანდრე მაკედონელს, რომელმაც სახელი არა მხოლოდ პირადად, არამედ ქვეყანას მოუხვეჭა. ალექსანდრე დიდი, მაკედონელი, ასევე ალექსანდრე III, მაკედონიის მეფე (ძვ. წ. 336-323), ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული მხედართმთავარი ისტორიაში, სიკვიდლამდე დაიპყრო რა თითქმის მთელი იმ დროისთვის ცნობილი მსოფლიო; მას ხშირად მოიხსენიებენ ჩინგის ყაენის, ნაპოლეონ ბონაპარტის, სიმონ ბოლივარის, ტიპუ სულთანის,გუსტავუს აოდლფუსის, ჰანიბალისა და იულიუს კეისარის გვერდზე, როგორც უდიდეს სამეხდრო სტრატეგისტს და ტაქტიკოსს, რომელიც კი ოდესმე არსებობდა. რა როლი ითამაშა მან ისტორიაში? როგორ შეცვალა ისტორია? სხვა რომ არაფერ ვთქვათ მან დააარსა ალექსანდრიები - თავისი სახელობის ქალაქები მთელს მსოფლიოში, ერთი მათგანი ეგბიპტეში.ალექსანდრიაa.სახელი, როგორც უკვე აღვნიშნე,  მისი დამფუძნებლის ალექსანდრე დიდის პატივსაცემად დაერქვა და როგორც ეგვიპტის პტოლემეური მმართველების სატახტო ქალაქი მყისვე გახდა ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ქალაქი ელინისტურ სამყაროში - ჩამორჩებოდა რა მხოლოდ რომს მისი სიდიდითა და სიმდიდრით ანტიკურობის ხანის განმავლობაში.